‘We gaan iedereen verleiden om mee te doen’
Het centrale doel van het Klimaatakkoord: halvering van de Nederlandse uitstoot aan broeikasgassen (oftewel: 49% reductie in 2030 ten opzichte van 1990). De ambities zijn groot, zo stelde Minister Wiebes bij zijn presentatie. Maar: de invoering van de plannen kan veel ‘rimpellozer’ dan aanvankelijk werd gedacht. Daarmee doelde hij met name op de betaalbaarheid voor de burgers, want ook de industrie gaat flink meebetalen aan de energietransitie via een CO2-heffing.
Alleen al qua omvang is het Klimaatakkoord indrukwekkend: liefst 250 pagina’s aan plannen, voorstellen en begeleidende brieven. Dit artikel staat stil bij enkele opvallende punten, met de nadruk op subsidies en andere positieve prikkels. Die zijn belangrijk, want zoals Wiebes al zei: we gaan iedereen verleiden om mee te doen!
Elektriciteit
Het Nederlandse elektriciteitssysteem moet voor het jaar 2050 helemaal CO2-vrij zijn. Dit komt erop neer dat in 2030 al 70% van de totale energie moet worden opgewekt met zon en wind.
SDE-subsidie voor energieprojecten en CO2-reductie
De belangrijkste subsidieregeling voor de opwekking van duurzame energie is de SDE+. In 2020 wordt die regeling flink verbreed: er is dan niet alleen subsidie mogelijk voor hernieuwbare energie, maar ook voor andere grote CO2-reducerende projecten. De middelen voor de SDE lopen op tot 3,3 miljard euro per jaar in 2030 (waarvan 1 miljard voor subsidiebeschikkingen die na 2019 via de nieuwe SDE++ zullen worden afgegeven). Vanaf 2025 zal het subsidieloket voor de elektriciteitssector sluiten, zo zei Wiebes bij de presentatie. Daarmee leek hij te doelen op de SDE: die zal na 2025 geen nieuwe projecten meer subsidiëren voor hernieuwbare energie.
DEI-subsidie voor demonstratie- en pilotprojecten
Ook de DEI-subsidie (DEI+) is recent flink verbreed, en ondersteunt naast energieprojecten nu ook projecten gericht op CO2-reductie. Binnen de regeling worden nu ook pilots toegestaan, en voortaan kan meer dan één demonstratieproject per nieuwe techniek worden gesteund. Al eerder was bekendgemaakt dat de DEI+ ook meerjarige projecten gaat ondersteunen. De DEI-subsidie zal in elk geval nog doorlopen tot 2030, met onder meer:
- 10 tot 15 miljoen euro per jaar voor pilots/demo’s rondom CO2-opslag en conversie
- 30 tot 40 miljoen euro per jaar voor pilots/demo’s rondom Waterstof
- 10 tot 20 miljoen euro per jaar voor pilots/demo’s rondom Ruimtelijke Inpassing (grootschalige projecten).
Mobiliteit en Vervoer
Een kwart van alle uitstoot van broeikasgassen is afkomstig van het verkeer. Elektrisch rijden wordt ‘het nieuwe normaal’. In 2030 moeten alle nieuwe auto’s emissieloos zijn: we rijden dan elektrisch of op waterstof, en de steden moeten schoon worden. Enkele plannen uit het klimaatakkoord:
Fiscale stimulering van elektrische auto’s
Het Klimaatakkoord wil de stimulering van elektrische auto’s voortzetten tot eind 2025. Dat is goed nieuws, want dit zou eigenlijk aflopen in 2021 (Autobrief II). Wel worden de bijbehorende regels aangescherpt. Emissieloze auto blijven vrijgesteld van BPM (en het Rijksdeel van de MRB) tot eind 2024. In 2025 betalen zij een vaste voet van 360 euro per auto (en 25% van de MRB). De verlaagde bijtelling voor zakelijke rijders gaat stapsgewijs omhoog (8% in 2020, 12% in 2021, 16% in 2022), en het drempelbedrag omlaag (45.000 euro in 2020, 40.000 euro in 2021). En na 2025 gaat het hele systeem van autobelastingen helemaal op de schop: dan zal worden nagedacht over gevoelige zaken als een spitsheffing en rekeningrijden. Voor dit jaar blijft fiscale stimulering voor elektrische auto’s en laadpalen mogelijk. Laadpalen moeten dan wel op eigen terrein staan.
Particuliere autorijders
Particulieren kunnen vanaf 2020 of 2021 subsidie aanvragen voor de aanschaf van een tweedehands elektrische auto. Ook komen er subsidies voor thuis-laadpalen, laadtegoeden en een batterijgarantie. Hiervoor wordt 100 miljoen euro gereserveerd (2021-2024). Onderzocht wordt of de aanschafsubsidie ook gaat gelden voor privélease en particuliere deelauto-concepten.
Zero-Emissie Stadslogistiek (ZES)
Het Klimaatakkoord wil de binnensteden schoner maken door het stimuleren van zero-emissie bestel- en vrachtauto’s. Het zal gaan om een aanschafsubsidie die tot 40% van de meerkosten vergoedt. De regeling krijgt een budget van 94 miljoen euro voor vrachtauto’s, en 185 miljoen voor bestelauto’s. Ook andere concepten voor een schonere stadslogistiek (zoals cargo-bikes en LEV’s) komen overigens in aanmerking voor subsidiesteun, bijvoorbeeld via de brede DKTI-regeling.
Regionale mobiliteitsprogramma’s
Om de uitvoering van het Klimaatakkoord beter vorm te geven, komen er regionale programma’s voor slimme en duurzame mobiliteit. De aanzetten daarvoor zijn najaar 2019 klaar, en worden dan uitgerold via het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT). Het Klimaatakkoord bevat onder meer plannen om 75 miljoen euro extra uit te trekken voor investeringen in fietsenstallingen bij OV-knooppunten.
Industriesector
De industrie was een lastige partij bij de onderhandelingen over het klimaatakkoord, want bij de eerdere plannen en doorrekeningen werden de beoogde klimaatdoelen niet bereikt of was de betaalbaarheid een knelpunt. Enkele belangrijke punten uit het klimaatakkoord zijn nu:
CO2-heffing
Vanaf 2021 komt er een stevige CO2-heffing voor de grote vervuilers binnen de industrie. Het gaat om circa 300 partijen, vooral bedrijven die ook vallen onder de Europese ETS-regels en een aantal afvalverbrandingsinstallaties. De CO2-taks is vooral bedoeld als prikkel om in actie te komen voor de vervuilende ‘achterblijvers’ in de industrie. De inkomsten die deze taks oplevert worden overigens weer gebruikt voor het vergroenen van de industrie.
Publiek-Private innovatieprogramma’s rondom CO2-besparing
De systeemtransitie in de industrie vraagt om de ontwikkeling van nieuwe processen en technieken, zoals waterstof, elektrificatie, CCU(S), circulaire processen, inzet van reststromen en groen gas. Via Meerjarige Missiegedreven Innovatieprogramma’s (MMIP’s) wordt per technologie-thema een ‘marsroute’ opgesteld die het hele innovatietraject omvat, van start tot eind. De Klimaatenvelop steunt dit met zo’n 60 tot 100 miljoen euro per jaar (het bedrijfsleven doet vergelijkbare investeringen). Dit geld gaat naar pilots en demo’s die nodig zijn voor opschaling (TRL 5-8). De eerdere ontwikkelingsfasen (TRL 1-4) krijgen financiering vanuit de Wetenschapsagenda, de Topsector-agenda’s en de PPS-toeslag. De uiteindelijk toe te passen ‘instrumentenmix’ werkt de overheid nog uit, samen met de industrie.
Programma’s Waterstof en Aquathermie
Om Nederland koploper te maken het gebied van groene waterstof (elektrolyse van water) komt er een ambitieus waterstofprogramma. Dit krijgt een budget van 40 miljoen euro per jaar. Dit geld wordt ingezet voor het subsidiëren van onderzoek, pilots en demonstratieprojecten op het gebied van groene waterstof, de bijbehorende infrastructuur en elektrolysecapaciteit. Groene waterstof wordt op dit moment overigens ook al gesubsidieerd vanuit de DEI+ regeling. Verder is er een nieuw programma Aquathermie in voorbereiding: dit gaat verkennen of aquathermie-bronnen bruikbaar zijn voor de warmtetransitie, en welke kansen dit biedt voor een bredere uitrol met toepassingen bij regionale waterbeheerders.
Afvang en opslag van CO2 (CCS)
Voor projecten rondom CCS (Carbon Capture & Storage) kan nu al DEI+ subsidie worden aangevraagd, maar in 2020 valt CCS ook binnen de verbrede SDE-regeling. Het klimaatakkoord wil dat echter op drie manieren inperken. Zo kan er alleen SDE-subsidie worden aangevraagd op plekken waar geen goede alternatieven voor CCS zijn. Daarnaast hanteert de SDE een plafond voor het subsidiëren van industriële CCS (van maximaal 7,2 Mton). Tenslotte worden na 2035 geen SDE-beschikkingen meer afgegeven voor nieuwe CCS-aanvragen (uitgezonderd negatieve emissies).
Gebouwde omgeving
De Klimaatakkoord-plannen voor de gebouwde omgeving gaan vooral over woningen. Enkele belangrijke punten:
Verduurzamen van woningen
Over 30 jaar moet elke woning in Nederland duurzaam worden verwarmd. Woningeigenaren en verhuurders worden aangemoedigd om te investeren in isolatie en duurzame energie. Particulieren kunnen die kosten terugverdienen via een lagere energierekening (gas wordt duurder, elektriciteit goedkoper). Soms kunnen zij een beroep doen op subsidies (zoals de ISDE of SEEH), maar de overheid steunt hen vooral via zogeheten energiebespaarleningen. Ook het nieuwe Warmtefonds gaat (huisgebonden) leningen verstrekken aan particuliere woningeigenaren die investeren in isolatie en duurzame energie (budget: 50 tot 80 miljoen euro per jaar tot eind 2030). De leningen kunnen oplopen tot 25.000 euro per woningeigenaar. Particulieren die meer willen weten over energiebesparing, subsidies en leningen kunnen terecht bij een speciaal adviesloket van de overheid (vanaf september 2019 kunnen daar subsidieaanvragen worden ingediend).
Kleine energie-investeringen
De ISDE is een subsidieregeling voor relatief kleine energie-investeringen. Op dit moment zijn dat alleen warmtepompen, zonneboilers, pelletkachels en biomassaketels. In de toekomst biedt die regeling ook subsidies voor isolatie en warmte-installaties, waarschijnlijk pas in 2021 (tot die tijd geldt voor eigenaar/bewoners de SEEH-subsidie).
De nieuwe ISDE-regeling krijgt tot 2030 een budget van 100 miljoen euro per jaar. Verder kan voor kleine investeringen in zonnepanelen een beroep worden gedaan op de Salderingsregeling. Die wordt voortgezet tot eind 2022, en daarna stapsgewijs afgebouwd richting 2030. Voor grote investeringen in zonnepanelen en zonneweiden geldt de eerder genoemde SDE-subsidie (de eerstvolgende aanvraagronde is al in oktober 2019).
Gemeentelijke transitievisies en wijkgerichte aanpak
Uiterlijk eind 2021 maken alle gemeenten via een Transitievisie Warmte bekend hoe zij de verduurzaming van hun wijken gaan aanpakken. Het Rijk stelt 150 miljoen euro extra beschikbaar voor het ondersteunen van gemeenten bij hun transitievisies (en decentrale overheden bij de RES). Dat bedrag is een aanvulling op eerdere reserveringen in de Klimaatenvelop: zo stelde het proeftuinprogramma Aardgasvrije Wijken al 400 miljoen euro beschikbaar. Verder heeft de Renovatieversneller enkele tenders in voorbereiding, gericht op het projectmatig verduurzamen van bestaande huurwoningen, waar geïnteresseerde bedrijven zich op kunnen inschrijven (als opdrachtnemer/uitvoerder). Latere financiële steun voor verdere opschaling wordt nog onderzocht.
Landbouw
De landbouwsector is op zoek naar een nieuwe balans tussen de uitstoot van broeikasgassen (bij grondbemesting en veehouderij) en biomassa en hernieuwbare energieproductie. De sector streeft zelf naar een broeikasgas-emissiereductie van 6 Mton (in plaats van de eerder opgelegde 3,5 Mton). Om dat te bereiken stelt het kabinet in het tijdvak 2020-2030 naast de Klimaatenvelop extra geld beschikbaar, met onder meer:
- 252 miljoen euro voor de veehouderij (duurzame stallen en CO2-reducerend veevoer)
- 250 miljoen euro voor de glastuinbouw (geothermie, restwarmte, kas als energiebron)
- 276 miljoen euro voor de veenweidegebieden (drainage, pilots, eco-landbouw)
- 51 miljoen euro voor bosbeheer, en 28 miljoen voor duurzaam bodembeheer.
Hoe nu verder?
De onderhandelingsfase is nu afgerond. Het Klimaatakkoord is nu klaar voor een volgende fase. Het Kabinet heeft het nu doorgestuurd naar de Tweede Kamer. Want het Klimaatakkoord is in naam wel een akkoord, maar officieel is het nog steeds een (breed gedragen) voorstel. Het debat wordt nog voor het zomerreces gevoerd. Ook werkt het PBL nog aan enkele laatste doorrekeningen, met name de jaarlijkse Klimaat & Energieverkenning (KEV). In oktober moet dat klaar zijn, en de definitieve ondertekening van het Klimaatakkoord door alle deelnemende partijen zal waarschijnlijk niet veel later plaatsvinden. Veel belangrijker is echter dat er inmiddels een serieuze start is gemaakt met de voorbereidingen van de voorgenomen klimaatmaatregelen. PNO houdt u op de hoogte!
Vragen over het Klimaatakkoord?
Heeft u vragen over het Klimaatakkoord of wilt u meer weten over wat de bovenstaande plannen betekenen voor uw bedrijf? De subsidie-experts van PNO helpen u graag verder! Leg ons uw vragen of plannen voor via 088-8381381 of met het onderstaande formulier.
